Ostoje

Ostoja Olsztyńsko-Mirowska PLH240015

Powierzchnia: 2 210 ha
Inne obszary chronione o znaczeniu narodowym lub regionalnym:
Obszar w całości położony na terenie Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd (59 730,5 ha; utworzony w 1982 r.); znajdują się tu dwa rezerwaty przyrody: Zielona Góra (19,66 ha; utworzony w 1953 r. w celu ochrony wzgórz wapiennych z różnymi typami lasów mieszanych, wychodni skał, jaskiń), Sokole Góry (215,95 ha; utworzony w 1953 r. w celu ochrony różnych typów lasów mieszanych i sosnowych, wychodni skał wapiennych, jaskiń).

Główny sposób wykorzystania terenu i stan posiadania:

• Lasy 73% (w tym: iglaste 43%, liściaste 21%, mieszane 9 %).
• Użytki rolne 26%.
• Inne tereny 1%.
• Własność Skarbu Państwa- 60%, własność prywatna- 30 %, własność Wspólnot Gruntowych- 10%.

Opis obszaru:
Ostoja Olsztyńsko-Mirowska według regionalizacji fizjograficznej Polski (Kondracki, 1998) znajduje się na terenie makroregionu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, mezoregionu Wyżyny Częstochowskiej, mikroregionu Wyżyny Mirowsko-Olsztyńskiej. Obszar położony jest w dorzeczu Warty, na wschód od Częstochowy, na północnym krańcu Wyżyny Częstochowskiej, stanowiąc enklawę naturalnych i półnaturalnych ekosystemów wśród silnie zurbanizowanych terenów okręgów przemysłowych Śląska i Częstochowy. Ostoja Olsztyńsko-Mirowska obejmuje kompleks wzgórz wapiennych zbudowanych z wapieni górnej Jury. Najtwardsze z nich- wapienie skaliste- tworzą charakterystyczne ostańce w postaci bloków, wież, oraz bram skalnych. Średnia wysokość terenu ostoi to 350m n.p.m. Zachodzące tu procesy krasowe przyczyniły się do powstania studni i lejów krasowych oraz licznych jaskiń, z bogatą szatą naciekową. Dna dolin pomiędzy wzgórzami wypełnione są piaskami fluwioglacjalnymi. Szczyty i zbocza wzniesień porastają lasy liściaste-grądy środkowoeuropejski i subkontynentalny (9170), buczyny- kwaśna niżowa (9110-1), żyzna niżowa (9130-1) i storczykowa (9150-2), wyżynny jodłowy bór mieszany (91P0) oraz bardzo rzadko- świetlista dąbrowa (91I0-1) – a także nieleśne zbiorowiska muraw kserotermicznych i naskalnych (6210) oraz jałowczyska (5130). Tereny w sąsiedztwie wzgórz zajmują, głównie porolne, lasy iglaste (sosnowe), lub pola uprawne. Na obszarze Ostoi występują przedstawiciele 2 gatunków płazów z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej Dyrektywy Rady 92/43/EWG: traszka grzebieniasta - Triturus cristatus (1166), kumak nizinny - Bombina bombina (1188). Lęgnie się tu także 8 gatunków ptaków wymienionych w załączniku I Dyrektywy Ptasiej: dzięcioł czarny - Dryocopus martius (A236), dzięcioł zielonosiwy - Picus canus (A234), gąsiorek - Lanius conllurio (A338), lelek - Caprimulgus europaeus (A224), lerka - Lullula arborea (A246), muchołówka białoszyja - Ficedula albicollis (A321), muchołówka mała - Ficedula parva (A320) oraz świergotek polny- Anthus campestris (A255) (SDF dla obszaru Natura 2000 Ostoja Olsztyńsko-Mirowska).

Znaczenie obszaru dla bioróżnorodność i ochrony gatunków/siedlisk na poziomie regionalnym, narodowym i UE:
W Ostoi zidentyfikowano występowanie 14 rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, w tym 4 siedliska priorytetowe: wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi (2330), ciepłolubne śródlądowe murawy napiaskowe (*6120), murawy kserotermiczne (6210), niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (6510), górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk (7230), podgórskie i wyżynne rumowiska wapienne ze zbiorowiskami ze Stipion calamagrostis (*8160), wapienne ściany skalne ze zbiorowiskami Potentilletalia caulescentis (8210), jaskinie nieudostępnione do zwiedzania (8310), kwaśne buczyny (9110), żyzne buczyny (9130), ciepłolubne buczyny storczykowe (9150), grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (9170), ciepłolubne dąbrowy (*91I0), wyżynny jodłowy bór mieszany (91P0). Ze wszystkich wymienionych siedlisk, szczególnie ważne dla Ostoi są siedliska muraw kserotermicznych i naskalnych (6210), gdzie występują liczne, rzadkie i zagrożone, ciepłolubne gatunki roślin i zwierząt. Do najcenniejszych gatunków roślin należy tu zaliczyć przytulię krakowską - Galium cracoviense (2189) - endemit występujący jedynie w murawach naskalnych kilku wzgórz w okolicy Olsztyna. Wśród fauny ostoi ściśle związanej z murawami należy wymienić gatunek motyla z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej - modraszek telejus - Maculinea teleius (1059).

Murawy kserotermiczne (6210), które zajmują około 110 ha, co stanowi ok. 5% powierzchni Ostoi Olszyńsko-Mirowskiej, są zbiorowiskiem cennym i znaczącym dla Jury Krakowsko-Częstochowskiej.

Kolejnym cennym siedliskiem są jaskinie nieudostępnione do zwiedzania (8310) a przede wszystkim zamieszkujące jaskinie nietoperze. Jaskinie są miejscem zimowania 14 gatunków nietoperzy, w tym 6 z załącznika II Dyrektywy: podkowiec mały - Rhinolophus hipposideros (1303), mopek - Barbastella barbastellus (1308), nocek łydkowłosy - Myotis dasycneme (1318), nocek orzęsiony - Myotis emarginatus (1321), nocek Bechsteina - Myotis bechsteinii (1323), nocek duży - Myotis myotis (1324). Na obszarze Ostoi Olsztyńsko-Mirowskiej występuje jeszcze jedno istotne siedlisko tj.: zarośla jałowca na murawach kserotermicznych i wrzosowiskach (5130) płaty tego zbiorowiska porastają Góry Towarne.
Na obszarze Ostoi Olsztyńsko-Mirowskiej zostaną podjęte następujące działania, które będą najlepszym sposobem eliminacji lub ograniczenia zagrożeń:

• przywrócenie umiarkowanego wypasu poprzedzone usunięciem nalotów i podrostów krzewów oraz drzew,
• dla zachowania siedliska zarośli jałowca powinien być również prowadzony wypas tak, aby nie podlegały one dalszej sukcesji w kierunku zbiorowisk leśnych i aby nie dochodziło do nadmiernego ich zwarcia. Należy ponadto dążyć do utrzymania właściwych proporcji pomiędzy zaroślami jałowca a murawami; optymalna jest sytuacja, gdy oba typy siedlisk tworzą mozaiki,
• uprzątnięcie nielegalnych wysypisk z powierzchni muraw,
• prowadzenie patroli prewencyjnych,
• propagowanie wśród lokalnej społeczności wiedzy na temat wartości przyrodniczych obszaru Ostoi Olsztyńsko-Mirowskiej.

Ostoja Złotopotocka PLH240020

Powierzchnia:2 748,1 haInne obszary chronione o znaczeniu narodowym lub regionalnym:
Obszar w całości położony na terenie Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd (59 731,0 ha; utworzony w 1982 r.). Znajdują się tu 3 rezerwaty przyrody: Ostrężnik (4,10 ha; utworzony w 1960 r. w celu ochrony fragmentu naturalnego lasu bukowego przy dawnym zamczysku), Parkowe (153,22 ha; utworzony w 1957 r. w celu ochrony obszaru doliny rzeki Wiercicy z dobrze zachowanymi fragmentami lasu o charakterze pierwotnym i z licznymi wapiennymi tworami powierzchniowymi), Bukowa Kępa (52,84 ha; utworzony w 1996

Główny sposób wykorzystania terenu i stan posiadania:

• Lasy 80% (w tym: iglaste 29%, liściaste 40%, mieszane 11%).
• Użytki rolne 20%.
• Skarb Państwa (w zarządzie Lasów Państwowych)- 80%; własność prywatna- 20%.

Opis obszaru:
Obszar Ostoi Złotopotockiej położony jest w północno-wschodniej części województwa śląskiego w pobliżu miejscowości Złoty Potok. Ostoja Złotopotocka według regionalizacji fizjograficznej Polski (Kondracki, 1998) znajduje się na terenie makroregionu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, mezoregionu Wyżyny Częstochowskiej. Obszar ten, położony w dorzeczu Wiercicy, zbudowany jest z wapieni triasowych i jurajskich (typowo jurajski krajobraz doliny górnej Wiercicy ze źródłami Zygmunta i Elżbiety). W wodach Wiercicy żyją rzadkie gatunki fauny takie jak: minóg strumieniowy - Lampetra planeri (1069) i głowacz białopłetwy - Cottus gobio (1163) -gatunki z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Jeszcze w 2006 roku w źródliskach Wiercicy znajdowało się jedno z 3 zastępczych stanowisk endemicznej rośliny - warzuchy polskiej Cochlearia polonica (2109). W dnie doliny Wiercicy założono kompleks stawów hodowlanych; występują tu fragmenty lasów łęgowych (*91E0). Bogato reprezentowane są formy krasu powierzchniowego i podziemnego w postaci ostańców, jaskiń, ponorów, lejów i studni krasowych, suchych dolin – tzw. wodących oraz jaskiń nieudostępnionych do zwiedzania (8310). Średnia wysokość terenu ostoi to 350m n.p.m. Na terenie tym występują źródliska wapienne ze zbiorowiskami Cratoneurion commutati (7220). W północno - wschodniej części Ostoi występują gleby płowe, słabo lub średnio zbielicowane, a także niewielkie płaty różnego typu rędzin, w części południowej żyzne i dość żyzne gleby brunatne oraz rędziny, natomiast w części północno – zachodniej gleby brunatne, płowe oraz prarędziny. Awifaunę lęgową ocenia się na ponad 70 gatunków (Markiewicz 1969, 1977). Występują tu ptaki z załącznika I Dyrektywy Ptasiej m.in.: dzięcioł czarny - Dryocopus martius (A236), dzięcioł średni - Dendrocopos medius (A238), dzięcioł zielonosiwy - Picus canus (A234), muchołówka mała - Ficedula parva (A320). Na obszarze ostoi odnotowano stanowiska cennych bezkręgowców: pachnicy dębowej - Osmoderma eremita (1084) i ślimaka ostrokrawędzistego - Helicigona lapicida. W części wschodniej ostoja obejmuje dwa wapienne wzgórza z murawami kserotermicznymi (projektowane rezerwaty przyrody - Góry Niegowskie i Góra Bukowie). Wg danych SDF na obszarze Ostoi Złotopotockiej nie sklasyfikowano siedliska muraw kserotermicznych (6210), natomiast z dostępnej literatury (m.in. Babczyńska - Sendek, 2009) oraz obserwacji własnych wynika, że siedlisko to występuje na obszarze ostoi. Łącznie stwierdzono tu występowanie 12 rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG: wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi (2330), niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (6510), górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk (7230), wapienne ściany skalne ze zbiorowiskami Potentilletalia caulescentis (8210), jaskinie nieudostępnione do zwiedzania (8310), kwaśne buczyny (9110), żyzne buczyny niżowe i górskie (9130), ciepłolubne buczyny storczykowe (9150), łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (*91E0) wyżynny jodłowy bór mieszany (91P0) ( na podstawie SDF dla obszaru Natura 2000 Ostoja Złotopotocka).

Znaczenie obszaru dla bioróżnorodność i ochrony gatunków/siedlisk na poziomie regionalnym, narodowym i UE:
Obszar Ostoi Złotopotockiej to jeden z cenniejszych terenów ziemi częstochowskiej, o niepowtarzalnych walorach naukowych i krajobrazowych. Obecnie jest zagrożony nadmiernym, niekontrolowanym ruchem turystycznym. Do najcenniejszych zbiorowisk należą murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalis-Festucion pallentis) (6210), są jednocześnie najsilniej zagrożonym elementem środowiska przyrodniczego. W ciągu ostatnich kilkunastu lat w całej Europie obserwuje się drastyczny zanik roślinności kserotermicznej, a wraz z nią cennych gatunków. Na obszarze Ostoi murawy kserotermiczne położone są we wschodniej jej części na wapiennych ostańcach, wśród których występuje kilka rzadkich i chronionych gatunków takich jak goryczka orzęsiona Gentianella ciliata i śmiałka goździkowa Aira caryophyllea. Teren Ostoi Złotopotockiej oprócz muraw kserotermicznych posiada jeszcze inne cenne siedliska, do których należy zaliczyć jaskinie nieudostępnione do zwiedzania (8310). Z siedliskiem tym związana jest bogata chiropterofauna z 6 gatunkami z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej: podkowiec mały - Rhinolophus hipposideros (1303), mopek - Barbastella barbastellus (1308), nocek łydkowłosy - Myotis dasycneme (1318), nocek orzęsiony - Myotis emarginatus (1321), nocek Bechsteina - Myotis bechsteinii (1323), nocek duży Myotis myotis - (1324). Siedlisko to podobnie jak związane z nim gatunki nietoperzy są coraz bardziej narażone na niebezpieczeństwo z uwagi na rosnącą liczbą turystów. Obszar ostoi ma też duże znaczenie ze względu na zachowanie cennych gatunków ptaków. Na terenie Rezerwatu Parkowe, prowadzone ostatnio obserwacje oceniają awifaunę rezerwatu na 79 gatunków, podczas gdy w 2000 roku gnieździło się tu 15 gatunków . Na szczególną uwagę zasługują przede wszystkim gatunki z załącznika I Dyrektywy Ptasiej: dzięcioł zielonosiwy - Picus canus (A234) 3-4 pary, dzięcioł czarny - Dryocopus martius (A236) 5-6 par.

Na obszarze Ostoi Złotopotockiej zostaną podjęte następujące działania, które będą najlepszym sposobem eliminacji lub ograniczenia zagrożeń:

• przywrócenie umiarkowanego wypasu, poprzedzone usunięciem nalotów i podrostów krzewów oraz drzew m.in.: Wzgórze Bukowie, Wzgórze w Ludwinowie, Wzgórze Kazubiec (gmina Niegowa), obszary w Suliszowicach (gmina Żarki),
• dla zachowania siedliska zarośli jałowca powinny być również prowadzony wypas tak, aby nie podlegały one dalszej sukcesji,
• uprzątnięcie nielegalnych wysypisk z powierzchni muraw,
• prowadzenie patroli prewencyjnych,
• działania związane z ukierunkowaniem ruchu turystycznego,
• propagowanie wśród lokalnej społeczności wiedzy na temat wartości przyrodniczych obszaru Ostoi Złotopotockiej.

Ostoja Kroczycka PLH240032

Powierzchnia: 1 391,2 ha
Inne obszary chronione o znaczeniu narodowym lub regionalnym:
Obszar Ostoi Kroczyckiej znajduje się w granicach Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd; na jego terenie usytuowany jest rezerwat przyrody Góra Zborów (45 ha; utworzony w 1957 r. w celu ochrony przyrody nieożywionej: licznych skał wapiennych tworzących grupę ostańców).

Główny sposób wykorzystania terenu i stan posiadania:

• Lasy 82 % ( w tym: iglaste 47 %, liściaste 19 %, mieszane 16 %)
• Użytki rolne 17 %
• Inne tereny 1%.
• Własność Skarbu Państwa - 10%, własność prywatna 90%.

Opis obszaru:
Obszar Ostoi Kroczyckiej położony jest w północno-wschodniej części województwa śląskiego w pobliżu miasta Zawiercie, w środkowej części Wyżyny Częstochowskiej. Zbudowana jest z wapieni triasowych oraz jurajskich. Teren ostoi obejmuje kilka pasm wzniesień jurajskich (m. in. Skały Kroczyckie, Skały Podlesickie, Skały Rzędkowickie), z których większość jest zwieńczona licznymi ostańcami skalnymi o różnorodnych kształtach. Średnia wysokość na omawianym terenie to 350m n.p.m. Charakter budowy geologicznej powoduje, że nie ma na tym terenie źródeł ani innych stałych wycieków wód podpowierzchniowych. Obszar ostoi położony jest w obrębie działu wodnego I rzędu, rozdzielającego dorzecza Wisły i Odry. W obrębie ostoi rozdziela on zlewnie Warty i Pilicy. Najbliższym stałym ciekiem jest Białka Zdowska zasilająca rzekę Pilicę. Gleby znajdujące się w granicach ostoi to m.in.: gleby bielicowe i rędziny Szata roślinna jest zróżnicowana. Duże powierzchnie pokrywają lasy; na wzniesieniach są to płaty różnych zbiorowisk buczyn, natomiast w niższych partiach i obniżeniach wyścielonych piaskami - drzewostany sosnowe, z reguły porolne. Najlepiej zachowane, rozległe płaty buczyny storczykowej (9150-2) znajdują się na wschód i na południe od ośrodka rekreacyjnego Morsko w Zawierciu, a nieco mniejsze płaty na południowych, południowo-zachodnich i zachodnich stokach kilku wzgórz należących do Skał Kroczyckich: Góra Pośrednia, Góra Popielowa, Góra Łysak i Góra Jastrzębnik. Licznie występują tu gatunki z rodziny storczykowatych: buławnik wielkokwiatowy - Cephalanthera alba, buławnik mieczolistny - Cephalanthera longifolia, kruszczyk szerokolistny - Epipactis helleborine, kruszczyk rdzawoczerwony - Epipactis atrorubens, gnieźnik leśny - Neotia nidus-avis, podkolan biały - Platanthera bifolia.

Na północnych stokach wzgórz znajdują się rozległe płaty żyznych buczyn sudeckich (9130-3). W wielu miejscach dużą powierzchnię zajmują zarośla zdominowane przez jałowiec pospolity (5130). Na skałach, które nie są otoczone i ocienione przez las rozwinęły się murawy naskalne (6210-1). Ze skalicami ostańców związane są też zbiorowiska Potentilletalia caulescentis (8210). O wartościach przyrodniczych Ostoi Kroczyckiej decydują przede wszystkim zbiorowiska roślinne związane z podłożem wapiennym. Murawy kserotermiczne (6210-3) są cennym elementem szaty roślinnej, choć większość ich płatów uległa znacznym zmianom w wyniku zaniechania wypasu. Największe płaty tego siedliska znajdują się na terenie wzniesień pomiędzy Mirowem a Bobolicami, na wzgórzach w okolicach Łutowca i na Skałach Rzędkowickich. Mniejsze można spotkać na różnych, częściowo odlesionych, wzniesieniach tego obszaru (Góra Zborów, G. Słupsko, wzgórze na E od Rzędkowic), a fragmenty – na wszystkich niezalesionych skałkach tej Ostoi, a także w górnych partiach skalic otoczonych przez las, lecz nie ocienionych przez drzewa. Murawy związane ze zboczami wzniesień reprezentują głównie umiarkowanie kserotermiczne zbiorowiska ze związku Cirsio-Brachypodion w ramach klasy Festuco-Brometea. Nadal jednak skład florystyczny wielu ich fitocenoz jest bogaty i rosną w nich liczne rośliny kserotermiczne tj.: tymotka Boehmera Phleum phleoides. Nierzadkie są także: czyściec prosty Stachys recta, dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis, goździk kartuzek Dianthus carthusianorum. Z fitocenozami muraw naskalnych związane są niektóre rzadkie gatunki roślin, m.in.: goździk siny Dianthus gratianopolitanus, kostrzewa blada Festuca pallens, skalnica gronkowa Saxifraga paniculata (relikt glacjalny).

Zarośla jałowca z terenu Ostoi Kroczyckiej reprezentują siedlisko 5130 - zarośla jałowca pospolitego na wrzosowiskach lub murawach nawapiennych. Ostoja ta ma duże znaczenie dla ochrony tego siedliska w skali Polski, a na terenie województwa śląskiego jest to obszar chroniony, gdzie zajmuje ono największą powierzchnię. Fauna nie wystarczająco rozpoznana.
W SDF dla obszaru Natura 2000 Ostoja Kroczycka wymieniono tylko 1 gatunek nietoperza nocek Brandta Myotis Brandtii. Za danych Towarzystwa Miłośników Ziemi Zawierciańskiej wynika, ze na obszarze tym występują modraszek telejus Maculinea teleius (1779) oraz biegacz urozmaicony Carabus variolosus (1787).
(na podstawie SDF dla obszaru Natura 2000 Ostoja Kroczycka).

Znaczenie obszaru dla bioróżnorodność i ochrony gatunków/siedlisk na poziomie regionalnym, narodowym i UE:
Ekspansywny rozwój zarośli kserotermicznych i lekkonasiennych gatunków drzew eliminuje składniki flory budujące ciepłolubne murawy, zmniejszając liczebność ich populacji i możliwość regeneracji z glebowego banku nasion. Na szczególną uwagę i troskę zasługują nieleśne zbiorowiska półnaturalne, wyróżniające się wysoką różnorodnością biologiczną. Najbardziej charakterystycznymi dla obszaru Ostoi oraz najwartościowszymi z przyrodniczego punktu widzenia siedliskami są: murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalis-Festucion pallentis) 6210. Zajmują one około 14 ha, co stanowi ok. 1% powierzchni Ostoi Kroczyckiej. Przeprowadzony w 2010 roku monitoring na terenie Ostoi wykazał, że murawy kserotermiczne zarastają lub już zarosły krzewami i drzewami w niektórych miejscach powstały zarośla jałowca, a czasami - zarośla tworzone przez tarninę, szakłak, dereń, róże i leszczynę z mniejszą lub większą domieszką jałowca.

Ostoja Kroczycka ma duże znaczenie dla ochrony jałowczysk. Na terenie województwa śląskiego jest to obszar chroniony, gdzie siedliska te zajmują największą powierzchnię, która wynosiła pierwotnie około 16,7 ha (1,2%). Zarośla te w wielu miejscach Ostoi były wycinane, ale niektóre gatunki krzewów po wycięciu bardzo szybko tworzą odrośla i rozwijają się jeszcze bujniej. Takie wtórnie rozwijające się zarośla tarniny można obserwować np. na południowych stokach Grzędy Mirowskiej. Mniejszym przemianom związanym z brakiem wypasu ulegają murawy naskalne. Największe zagrożenie stanowią dla nich rozwijające się na stokach drzewa i krzewy, które je ocieniają. Znaczenie muraw naskalnych jest duże, gdyż swoje refugia znajdują w nich liczne gatunki kserotermiczne, mające optimum występowania w murawach na stokach, lecz zanikają tam na skutek zarastania ich płatów. Najlepiej wykształcone murawy naskalne występują na G. Zborów. Ostoja Kroczycka jest też obszarem częstego występowania siedliska 8210 - "wapienne ściany skalne...", które jest tu wykształcone w sposób typowy dla Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Ostoja posiada bardzo duże znaczenie dla zachowania tego siedliska nie tylko w skali regionu, ale i kraju, gdyż występowanie szczelinowych zbiorowisk paproci jest w Polsce ograniczone tylko do kilku regionów kraju. Jaskinia Piętrowa Szczelina (8310) położona w granicach ostoi jest wymieniana wśród ważnych ostoi CORINE przede wszystkim z uwagi na zimujące tu nietoperze wymienione w załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: podkowiec mały - Rhinolophus hipposideros (1303), nocek duży - Myotis myotis (1324), nocek Bechsteina - Myotis bechsteinii (1323). Jaskinia stanowi także środowisko życia dla kilkudziesięciu innych, stwierdzonych tu gatunków bezkręgowców typowych dla tego terenu. Ponadto wymienia się także jej wyjątkowe walory geomorfologiczne (założenie głównej części jaskini na szczelinie wtórnie skrasowiałej, obecność w dolnych salach bogatej, niezniszczonej przez działalność człowieka szaty naciekowej). Na ścianach i stropie niektórych salek można dostrzec odciski muszli amonitów.

Na obszarze Ostoi Kroczyckiej zostaną podjęte następujące działania, które będą najlepszym sposobem eliminacji lub ograniczenia zagrożeń:

• przywrócenie umiarkowanego wypasu poprzedzone usunięciem nalotów i podrostów krzewów oraz drzew m.in.: Wielka Góra, Bukowiec; Łutowiec (gmina Niegowa), Słupsko, Piaseczno (gmina Kroczyce), Skały Rzędkowickie (gmina Włodowice), Skały w Morsku (gmina Zawiercie) na stokach wzgórz, a miejscami także u ich podnóża,
• dla zachowania siedliska zarośli jałowca wypas powinien być prowadzony tak, aby nie podlegały one dalszej sukcesji. - wyłączenie części ścian skalnych (ze stanowiskami rzadkich gatunków) ze wspinaczki – ochrona czynna muraw naskalnych (poprawa kondycji 16 ostańców skalnych),
• uprzątnięcie muraw z nielegalnych wysypisk,
• prowadzenie patroli prewencyjnych,
• działania związane z ukierunkowaniem ruchu turystycznego,
• propagowanie wśród lokalnej społeczności wiedzy na temat wartości przyrodniczych obszaru Ostoi Kroczyckiej.

Ostoja Środkowojurajska PLH240009

Powierzchnia: 5 767,5 ha
Inne obszary chronione o znaczeniu narodowym lub regionalnym:
Obszar Ostoi Środkowojurajskiej w 80 % położony jest na terenie Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd z 3 rezerwatami przyrody: Góra Chełm (12,19 ha; 1957, w celu ochrony naturalnego lasu bukowego), Smoleń (4,32 ha; 1959, w celu ochrony ostańców wapiennych z ruinami zamku oraz fragmentem drzewostanu bukowo-grabowo-modrzewiowego), Ruskie Góry (153,65 ha; 2000, w celu ochrony płatów buczyny sudeckiej i jaworzyny górskiej).

Główny sposób wykorzystania terenu i stan posiadania:

• Lasy 81 % ( w tym: iglaste 52 %, liściaste 8 %, mieszane 21 %)
• Użytki rolne 19 %
• Lasy - głównie własność Skarbu Państwa (ok. 50% powierzchni ostoi); poza tym grunty prywatne.

Opis obszaru:
Ostoja położona jest na terenie w dwóch województw śląskiego (70% powierzchni) i małopolskiego (30% powierzchni) w centralnej części Jury Krakowsko-Częstochowskiej, na południe od Ogrodzieńca. Omawiany obszar znajduje się w południowo zachodniej części powiatu zawierciańskiego. Ostoja Środkowojurajska ma największą powierzchnię ze wszystkich ostoi położonych na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. W skład Ostoi wchodzą łagodne wzniesienia zbudowane ze skał jurajskich, poprzecinane dolinami pochodzenia erozyjno-denudacyjnego. Średnia wysokość terenu ostoi to 419 m n.p.m. Na grzbietach wzniesień znajdują się liczne ostańce wapienne, w większości otoczone lasami liściastymi. Są to głównie buczyny: sudecka, storczykowa i kwaśna buczyna niżowa oraz jaworzyna górska. Na terenach wylesionych ostańcom wapiennym towarzyszą bogate florystycznie murawy kserotermiczne. Gleby znajdujące się w granicach Ostoi to m.in. gleby bielicowe, rędziny oraz prarędziny. Sieć rzeczna jest słabo wykształcona. W strefie kontaktowej utworów jurajskich i czwartorzędowych osadów piaszczystych wypływają nieliczne źródła. W odległości około 700 m na północny zachód od Rezerwatu Góra Chełm znajdują się źródła rzeki Centurii. W jednym z nich usytuowane jest zastępcze stanowisko endemicznego cennego gatunku, jakim jest warzucha polska - Cochlearia polonica (*2109), w którym roślina ta dobrze się rozwija i występuje w tysiącach osobników. Jest to gatunek priorytetowy z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej oraz wpisany do Czerwonej Listy IUCN i Polskiej Czerwonej Księgi Roślin. W skrasowiałych skałach wapiennych często spotkać można jaskinie z bogatą szatą naciekową, w których zimują nietoperze (w tym gatunki z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej - nocek duży - Myotis myotis (1324), nocek łydkowłosy - Myotis dasycneme (1318) oraz podkowiec mały - Rhinolophus hipposideros (1303)). Obszar Ostoi Środkowojurajskiej charakteryzuje się znaczną lesistością. Zajmujące niedużą powierzchnie siedliska nieleśne są dość rzadkie, a ich rozproszone płaty, można spotkać głównie w pobliżu osiedli ludzkich. Spora powierzchnia muraw występuje w okolicy Podzamcza, na terenie przylegającym do ostoi od północy. Najbardziej charakterystycznymi dla obszaru Ostoi i terenów do niej przyległych oraz najwartościowszymi z przyrodniczego punktu widzenia siedliskami są: murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalis-Festucion pallentis) (6210). Z murawami kserotermicznymi związane są takie ściśle chronione rośliny naczyniowe jak dziewięćsił bezłodygowy - Carlina acaulis i zaraza Bartlinga - Orobanche bartlingii oraz goryczka krzyżowa -Gentiana cruciata. Wśród fauny ostoi ściśle związanej z murawami należy wymienić takie gatunki motyli z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej jak: modraszek telejus - Maculinea teleius (1059) i szlaczkoń szafraniec - Colias myrmidone (4030).Istotnym elementem szaty roślinnej Ostoi są murawy naskalne ze związku Seslerio-Festucion duriusculae. Ostoja jest również miejscem występowania 8 gatunków ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej (należą do nich m.in.: dzięcioł czarny - Dryocopus martius (A236), dzięcioł średni - Dendrocopos medius (A238), dzięcioł zielonosiwy - Picus canus (A234), jarzębatka - Sylvia nisoria (A307), gąsiorek - Lanius collurio (A338), lerka - Lullula arborea (A246), muchołówka mała - Ficedula parva (A320), ortolan - Emberiza hortulana (A379). Łącznie stwierdzono tu występowanie 16 rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG: murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea) (6210), wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi (2330), suche wrzosowiska (4030), zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (6410), ziołorośla górskie i nadrzeczne (6430), niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie 6510, torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea) (7140), górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk (7230), wapienne ściany skalne ze zbiorowiskami Potentilletalia caulescentis (8210), jaskinie nieudostępnione do zwiedzania (8310), kwaśne buczyny (9110), żyzne buczyny nizinne i górskie (9130), ciepłolubne buczyny storczykowe (9150), grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (9170), jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (*9180), łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (*91E0) – na podstawie SDF dla obszaru Natura 2000 Ostoja Środkowojurajska.

Znaczenie obszaru dla bioróżnorodność i ochrony gatunków/siedlisk na poziomie regionalnym, narodowym i UE:
Na terenie Ostoi Środkowojurajskiej rosną najcenniejsze gatunki murawowe, które są tu jednak bardzo rzadkie i mają pojedyncze stanowiska.. Zachowanie i utrzymanie różnorodności biologicznej na obszarze Ostoi Środkowojurajskiej wymaga prowadzenia prac pielęgnacyjno-ochronnych w obrębie zbiorowisk o charakterze półnaturalnym. Realizacja programu ochrony czynnej na terenie Ostoi dotyczyć powinna przede wszystkim siedlisk zajmowanych przez ciepłolubne zbiorowiska murawowe. Należy chronić cenne gatunki zlokalizowane na omawianym terenie m.in.: goździk siny Dianthus gratianopolitanus - gatunek umieszczony na Czerwonej liście roślin naczyniowych w Polsce. Płaty muraw kserotermicznych są rozproszone na całym terenie Ostoi ich łączna powierzchnia nie jest tu zbyt duża zajmuje 7 ha, czyli 0,12% całego obszaru. Najbogatsze florystycznie fitocenozy tych zbiorowisk stwierdzono w okolicy Smolenia. Murawy naskalne, które porastają izolowane wzniesienia nie są zbyt bogate, choć w swoim składzie florystycznym zawierają gatunki typowe dla tego typu zbiorowisk. Bogatsze są jedynie zbiorowiska naskalne z terenów, gdzie występują większe skupienia ostańców np. Kromołowiec, czy Góra Janowskiego.
Największe zagrożenia dla siedlisk nieleśnych na terenie Ostoi Środkowojurajskiej w granicach woj. śląskiego stanowią:

• całkowite zaniechanie wypasu na terenie wzgórz – powoduje to niekorzystne zmiany w składzie florystycznym muraw, zarastanie ich przez krzewy i drzewa, a także pojawianie się sosny w zaroślach jałowca;
• intensywny ruch turystyczny w niektórych okolicach (zwłaszcza w rejonie Kromołowca k. Niegowonic, a poza Ostoją w rejonie Podzamcza) – skutkuje to niszczeniem roślinności przez nadmierne wydeptywanie oraz zaśmiecaniem terenu;
• nadmierna zabudowa terenów w pobliżu niektórych wzniesień, zwłaszcza poza Ostoją- najbardziej inwazyjną formę przybrała ona na G. Janowskiego gdzie w pobliżu skalic na jej szczycie nawieziono skałę wydobytą w trakcie budowy i zasypano nią stok z najładniejszymi murawami tego wzniesienia, w których bardzo licznie rosła zaraza Bartlinga Orobanche bartlingii;
• rozwój zabudowy letniskowej w niektórych okolicach – koło Hutek-Kanek stanowi zagrożenie dla środowiska przyrodniczego doliny Centurii oraz dla stanowiska warzuchy polskiej Cochlearia polonica.

Zagrożenie stanowią również zmiany poziomu wód gruntowych, zanieczyszczenia powietrza, niekontrolowana penetracja jaskiń, stanowiąca zagrożenie dla hibernujących nietoperzy. Nadmierny ruch turystyczny oraz wspinaczkowy stanowi również poważne zagrożenie dla zgromadzonej na powyższym terenie przyrody ożywionej jak i nieożywionej, w wyniku, czego dochodzi do niszczenia skałek oraz degradacji porastającej je roślinności. Wzmożony ruch turystyczny głównie w okresie letnim skutkuje również zaśmiecenie terenu Ostoi.
Na obszarze Ostoi Środkowojurajskiej zostaną podjęte następujące działania, które będą najlepszym sposobem eliminacji lub ograniczenia zagrożeń:

• przywrócenie umiarkowanego wypasu poprzedzone usunięciem krzewów oraz drzew m.in.: Skały w Ryczowie (gmina Ogrodzieniec), Kromołowiec (gmina Łazy),
• dla zachowania siedliska zarośli jałowca wypas powinien być prowadzony tak, aby nie podlegały one dalszej sukcesji w kierunku zbiorowisk leśnych i aby nie dochodziło do nadmiernego ich zwarcia.
• eliminacja odrostów obcych gatunków topoli – Wzgórze Kromołowiec,
• wyłączenie części ścian skalnych (ze stanowiskami rzadkich gatunków) ze wspinaczki – ochrona czynna muraw naskalnych (poprawa kondycji 10 ostańców skalnych),
• wykup gruntów źródliska Centurii dla ochrony warzuchy polskiej,
• usunięcie gatunków obcych – rdestowiec koło skały Biśnik z powierzchni 1,5 ha,
• uprzątnięcie nielegalnych wysypisk z terenu muraw,
• prowadzenie patroli prewencyjnych,
• działania związane z ukierunkowaniem ruchu turystycznego,
• propagowanie wśród lokalnej społeczności wiedzy na temat wartości przyrodniczych obszaru Ostoi Środkowojurajskiej.